Ławeczka Joanny Gryzik w Szombierkach na stałe w krajobrazie miasta

Historia Joanny Gryzik von Schomberg-Godula, jednej z najbardziej znanych mieszkanek Szombierek, to gotowy scenariusz na film. O jednej z ciekawszych postaci w historii Bytomia, która jako sześcioletnia dziewczynka z ubogiej rodziny stała się spadkobierczynią potężnej fortuny, przypomina obecnie skwer jej imienia, gdzie stanęła ławeczka z podobizną śląskiego Kopciuszka.

Pomysłodawczyni projektu

Przypomnijmy, że na projekt zrealizowany w ramach Bytomskiego Budżetu Obywatelskiego, którego pomysłodawczynią jest radna Joanna Stępień,  zagłosowało prawie 150 osób. Koncepcję instalacji artystycznej w kształcie ławki oraz wbudowanej w jej strukturę podobizny Joanny Gryzik-Schaffgotsch, przygotował Jacek Wichrowski, właściciel Pracowni Stalowe Anioły.

Konstrukcja ławeczki

Jest to już kolejna zrealizowana w bytomskiej przestrzeni praca artysty zajmującego się projektowaniem, kowalstwem artystycznym i metaloplastyką. Do tych najbardziej znanych należy blaszana rzeźba pegaza na skraju Parku Miejskiego czy popiersie Karin Stanek przy placu jej imienia.

Ławka stanęła pomiędzy Szkolą Podstawową nr 45 i Przedszkolem nr 39 Zielony Zakątek w Szombierkach (ul. Zakątek 3), gdzie w latach 1841– 1945 stał pałac Karola Goduli. Wycięte z blachy ażurowe elementy oparcia ławki swoim kształtem przypominają budowle należące do potentatki.

–  Realizującten projekt, kontynuujemy przywracanie pamięci o Joannie Gryzik. To proces, który trwa już od 2017 roku, kiedy skwer został zrewitalizowany i pojawiły się tam krzewy oraz rabaty. Pomysł ławeczki zrodził się w 2022 roku przy okazji nadania  skwerowi imienia  Joanny Gryzik-Schaffgotsch. Cieszę się, że dzięki głosom bytomian udało się sfinalizować tę inwestycję. Złożyłam już wniosek o postawienie tam dwóch latarni, by doświetlić ławeczkę – mówi Joanna Stępień, radna i pomysłodawczyni projektu.  

Na złoto i niebiesko

Postać stojącej z książką Joanny Gryzik- Schaffgotsch, została obłożona mozaiką ceramiczną w taki sposób, żeby zaakcentować charakter tkaniny oraz ulubione kolory postaci – niebieski i złoty. Twarz i dłonie zostały wykonane ze stali nierdzewnej. Koszt inwestycji to ponad  71 tys. zł.

Na pamiątkę śląskiego Kopciuszka

Joanny Gryzik urodziła się w 1842 roku w chłopskiej rodzinie, a po śmierci ojca została oddana na służbę do domu Karola Goduli, jednego z najbogatszych ludzi w XIX-wiecznej Europie. Godula posiadał liczne kopalnie galmanu i węgla kamiennego, posiadłości ziemskie m.in. w Szombierkach, Orzegowie, Bobrku czy Chudowie. To właśnie dzięki pomocy Karola Goduli, będąca dzieckiem, Joanna, rozpoczęła edukację, zaś w wieku 6 lat została jego spadkobierczynią. Godula zapisał jej cały majątek.

Wkrótce, bo już w 1858 roku król Prus Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern nadał Joannie Gryczik szlachectwo, zmieniając jej nazwisko na Gryzik von Schomberg-Godula i nadał herb. Znalazły się w nim błękit i złoto, barwy Górnego Śląska oraz kupla (godłogórnicze). W tym samym roku Joanna poślubiła w Bytomiu hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha, spisując wcześniej w pałacu w Szombierkach kontrakt ślubny.

Śląski Kopciuszek

Joanna słynęła z wielu fundacji, między innymi ufundowała kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szombierkach, gdzie w 1909 roku złożone zostały prochy Karola Goduli, kościół św. Rodziny w Bobrku, ale również osiedla robotnicze, finansowała sierocińce oraz wspierała szkolnictwo. Joanna miała również wpływ na rozwój sąsiedniej Rudy Śląskiej, Chebzia oraz Orzegowa,a ponadto będąc kobietą interesu wielokrotnie pomnożyła majątek, który przekazał jej Karol Godula.

Rok po ślubie, w 1859 roku wraz z mężem Joanna zakupiła pałac w Kopicach, który rozbudowali, stając się ich rodzinną posiadłością. Tam też zmarła w 1910 roku. W testamencie zapisała spore sumy na rzecz służby pałacowej w Kopicach, sióstr szarytek we Wrocławiu oraz dla zakładów głuchoniemych we Wrocławiu i Raciborzu. Pochowana została w rodzinnym mauzoleum w Kopicach, które w 1945 roku zostało sprofanowane przez wojska Armii Czerwonej.