Kiedy pogoda za oknem nie zachęca do rekreacji nie warto szukać kolejnego serialu na Netflixie. Lepiej ruszyć na eksplorację muzeów w regionie. Na Śląsku jest ich cała masa! Mamy kilka szczególnie interesujących propozycji.

Muzeum Śląskie w Katowicach, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Muzeum Zagłębia w Będzinie, Galeria Szyb Wilson w Katowicach, Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, muzea miejskie i regionalne... To wszystko już znacie, zwiedziliście i myślicie, że w województwie śląskim pod względem muzealnym nic już nie jest w stanie Was zaskoczyć? Otóż – jak mawia klasyk – jesteście w „mylnym błędzie”!

Na Górnym Śląsku, w Zagłębiu, na północy i południu województwa śląskiego z powodzeniem funkcjonuje kilkadziesiąt (jeśli nie kilkaset – wliczając w to prywatne inicjatywy) muzeów i placówek muzealnych, dla których warto porzucić wygodny fotel przed telewizorem i ruszyć na ich zwiedzanie. Z tej ogromnej grupy wybraliśmy dla Was naszym zdaniem najciekawsze, najbardziej nietypowe i interesujące muzea w regionie. Oczywiście, nie jest to lista zamknięta, bo jest z czego wybierać i każdy znajdzie coś miłego dla siebie. My poszliśmy niestandardową drogą, choć w zestawieniu znajdziecie również „klasyki”.

TOP 10 muzeów województwa śląskiego. Tam warto zajrzeć!

1. Muzeum PRL-u w Rudzie Śląskiej
2. Parki Etnograficzne w Chorzowie i Pszczynie
3. Muzeum Ognia w Żorach
4. Muzeum Energetyki w Łaziskach Górnych
5. Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach
6. Muzeum Hutnictwa w Chorzowie
7. Stara Fabryka w Bielsku-Białej
8. Dom Pamięci Żydów Górnośląskich (część Muzeum w Gliwicach)
9. Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach
10. Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach

Muzeum PRL-u w Rudzie Śląskiej

Pobyt w Rudzie Śląskiej to idealna okazja do tego, by cofnąć się w czasie o pół wieku i więcej! Ekspozycja muzeum została podzielona na trzy odrębne części – w jednej z nich można zobaczyć typowy wystrój mieszkania w czasach Polski Ludowej włącznie z kultowymi meblościankami, telewizorami i sprzętami domowego użytku, kuchnią czy dziecięcymi zabawkami, a także symbole kultury Polski lat 60., 70. i 80. Odwzorowano również wystrój sklepu czy klasy w szkole. Można tu także zobaczyć gabinet pierwszego sekretarza i Izbę Propagandy PRL-u.

Na młodych odwiedzających z pewnością duże wrażenie zrobi widok świata bez Internetu i smartfonów, w którym można zobaczyć stare czajniki, klasery ze znaczkami czy magnetofony szpulowe. W jednym z budynków zostało zorganizowane Kino „Uciecha” – w sali wyświetlane są kroniki filmowe oraz dobranocki z okresu PRL.

Kolejna część ekspozycji to wystawa motoryzacyjna z zabytkowymi samochodami, motocyklami i starymi wozami strażackimi – to m.in. samochody FSO Warszawa, Syrena 105, Skoda Octavia, Moskwicz 400, Mikrus MR-300, Trabant 601, Fiat 132, samochód gaśniczy Star 25 oraz motocykle: SHL Gazela oraz WFM Osa. Warto również zajrzeć do Parku Pomników, w którym znajdziemy rzeźby i komunistyczne pomniki z terenu Górnego Śląska.  

Muzeum PRL na ul. Zajęczej 42 w Rudzie Śląskiej jest czynne sezonowo od 1 maja do 30 września od środy do niedzieli w godzinach 10.00-18.00. Wstęp jest płatny – bilet normalny kosztuje 18 złotych, a ulgowy 12 złotych. W przypadku dzieci do lat 6 wstęp wolny. Szczegóły na stronie internetowej Muzeum PRL-u.

Parki Etnograficzne w Chorzowie i Pszczynie

Fani historii dawnej nie powinni przeoczyć dwóch najbardziej interesujących skansenów na terenie województwa śląskiego (choć Żywiecki Park Etnograficzny w Ślemieniu – najmłodsze muzeum typu skansenowego w Polsce i trzecie w regionie również polecamy odwiedzić). Mowa o Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie i Zagrodzie Wsi Pszczyńskiej w Pszczynie.

Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie

Muzeum GPE w Chorzowie znajduje się na terenie Parku Śląskiego, a zielone otoczenie sprawia, że skansen robi naprawdę spore wrażenie na odwiedzających. Park etnograficzny posiada 78 zabytkowych drewnianych obiektów architektury wiejskiej i małomiasteczkowej z Beskidu Śląskiego, Pogórza Cieszyńskiego, Zagłębia Dąbrowskiego, a także terenów Pszczyny, Rybnika, Bytomia, Tarnowskich Gór i Lublińca. Można tu znaleźć również zabytki dziedzictwa przemysłowego. Obszar skansenu wynosi ok. 35,6 ha.

Na terenie skansenu znajdują się chałupy, stodoły, szopy, spichlerze, kościoły, kapliczki, karczmy, studnie i pasieka. Władze chorzowskiego skansenu w ciągu roku organizują liczne imprezy tematyczne połączone z warsztatami, jarmarkami i występami kulturalnymi, które przyciągają tłumy odwiedzających.

Muzeum GPE działa cały rok, jednak godziny otwarcia uzależnione są od sezonu. Wstęp do skansenu jest płatny – bilet normalny to koszt 15 złotych, ulgowy 10 zł, specjalny kosztuje złotówkę (osoby niepełnosprawne, dzieci od 3 do 7 lat i opiekunowie wycieczek), a najmłodsi mogą zwiedzać park za darmo.

Szczegóły dostępne na stronie internetowej Muzeum GPE.

Zagroda Wsi Pszczyńskiej - Skansen

Zagroda Wsi Pszczyńskiej powstała w połowie lat 70. XX wieku i grupuje zabytki drewnianej architektury ludowej z regionu pszczyńskiego. Park etnograficzny działa na terenie Parku Dworcowego w Pszczynie i ma powierzchnią 2 ha. Skansen został rozbudowany w 2013 roku i można w nim zobaczyć m.in. spichlerz z Rudołtowic, szopę na siano z Frydku, studnię z Łąki, masztalnię z Wisły Wielkiej, a także pasiekę, stodołę, wozownię, młyny, chałupę mieszkalną, kuźnię i wiele innych. We wnętrzach udało się wyeksponować liczne eksponaty i sprzęty, w tym narzędzia codziennego użytku, wozy drabiniaste („drabinioki”), sanie towarowe, eleganckie bryczki, meble i sztukę ludową.

Pszczyński skansen został wpisany na Szlak Architektury Drewnianej i od lat prowadzone są w nim liczne warsztaty edukacyjne i imprezy folklorystyczne ze „Spotkaniami pod Brzymem” na czele. Będąc w Pszczynie warto również zajrzeć do Pokazowej Zagrody Żubrów.

Zagroda Wsi Pszczyńskiej otwarta jest cały rok, jednak w różnym czasie w zależności od pory roku. Wstęp na terenie skansenu jest płatny – bilet normalny kosztuje 18 złotych, a ulgowy (uczniowie, studenci, emeryci, renciści, osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie, kombatanci) 15 złotych. Można również nabyć bilet rodzinny. Szczegółowe informacje dostępne na stronie Zagrody Wsi Pszczyńskiej.

Muzeum Ognia w Żorach

Wybudowana w latach 2009-2014 placówka jest jednym z najbardziej unikatowych muzeów w Polsce. Ogień, dzięki któremu możliwy był rozwój cywilizacji stał się tematem sztuki, ale dał również możliwość przeprowadzania rozmaitych eksperymentów i doświadczeń. Z takim – nie tylko – zamiarem powstało Muzeum Ognia w Żorach. Placówka projektu Barbary i Oskara Grąbczewskich w kształcie płomienia dzieli się na pięć stref tematycznych:  Okiełznanie żywiołu, Przez antyk i wieki średnie, Pali się, Obszar duchowości, Mędrca szkiełko i oko.

Celem muzeum jest ukazanie związków ludzkości z ogniem, jego niszczycielskiej siły, metod walki z pożarami, ale również sposobów na jego okiełznanie, wpływu ognia na duchowość i kulturę. Odwiedzający mogą zobaczyć rekonstrukcję prehistorycznej jaskini, przejść przez multimedialną „ścianę ognia”, doświadczyć „ognistej szafy grającej” i wziąć udział w wielu doświadczeniach (można m.in. rozpalić wirtualny ogień olimpijski, ugasić pożar, posłuchać „ognistych” piosenek, czy sprawdzić ciepłotę ciała).

Zwiedzanie Muzeum Ognia poprzedza projekcja filmu pt. „Śladami ognia” w reżyserii Andrzeja Celińskiego. Maskotką muzeum jest Żorek. Muzeum organizuje liczne wydarzenia specjalne, warsztaty i prelekcje z zakresu fizyki, chemii i historii.

Muzeum Ognia w Żorach na ul. Katowickiej 3 czynne jest cały rok (z wyjątkiem poniedziałków), również w weekendy. Wstęp kosztuje 18 zł (bilet normalny), 14 zł (bilet ulgowy przysługujący dzieciom i młodzieży do 18 lat, a także rencistom i emerytom) lub 12 zł (bilet grupowy dla grup powyżej 15 osób). Szczegółowe informacje na stronie internetowej Muzeum Ognia.

Muzeum Energetyki w Łaziskach Górnych

Choć jego funkcjonowanie nie zostało rozsławione tak mocno jak innych placówek eksponujących dziedzictwo przemysłowe Górnego Śląska to z pewnością Muzeum Energetyki jest warte zobaczenia. Placówka muzealna znajdująca się w starej rozdzielni w Elektrowni Łaziska przy ul. Wyzwolenia 30 gromadzi urządzenia, dokumenty i zdjęcia związane z wytwarzaniem, przesyłem i zastosowaniem energii elektrycznej. Zwiedzający mogą zobaczyć eksponaty ukazujące historię przemysłu energetycznego.

Wśród eksponatów znajdują się ocalony fragment rozdzielni ze szwajcarskim wyłącznikiem wysokiego napięcia (podczas pracy głośniejszy niż armata), turbina parowa z czasów wojny, przedwojenny silnik na biogaz, przyrządy pomiarowe, kombinezon do pracy pod napięciem, który działa niczym klatka Faradaya, aparatura zabezpieczeniowa i laboratoryjna, domowe odbiorniki prądu, komputery, żarówki, lampy elektronowe, elektronika czy sprzęt strażacki. Do dyspozycji zwiedzających są również zdjęcie, mapy, filmy i dokumenty. Specjalne miejsce ma natomiast żarówka Edisona przywieziona z Rodezji, gdzie świeciła do 1970 roku.

Muzeum Energetyki oferuje warsztaty i pokazy w tym „Fizyczne Fascynacje”, bierze udział w Industradzie, a na Otwartej Scenie odbywają się koncerty. Najważniejszym dniem w roku dla placówki jest 16 maja, czyli Święto Światła.

Zwiedzanie Muzeum Energetyki jest możliwe po wcześniejszym zgłoszeniu i potwierdzeniu możliwości (mail do zgłoszeń: wydarzenia@muzeumenergetyki.pl).  Koszt biletu normalnego to 20 zł, ulgowego 16 zł, a rodzinnego 50 zł. Szczegóły na stronie Muzeum Energetyki..

Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach

Tej pozycji nie może zabraknąć na szlaku muzeów województwa śląskiego. Placówka zajmuje budynek dawnej siedziby zarządu dóbr ziemskich Donnersmarcków przy ul. Polaka 1, wybudowany w 1907 roku według projektu Emila i Georga Zillmannów w Świętochłowicach. Muzeum zostało otwarte w 2014 roku.

Ekspozycja muzealna, której celem jest ochrona dóbr dziedzictwa Powstań Śląskich mieści się na trzech piętrach budynku. Wystawa multimedialna ułożona jest zgodnie z chronologią - od wystawy „Świętochłowice A.D. 1919”, przez kolejne powstania oraz plebiscyt po przedstawienie walk powstańczych oraz skutków śląskich zrywów niepodległościowych.

Na wystawy trafiły m.in. eksponaty z Muzeum Miejskiego w Świętochłowicach. Co ważne, opowieść o powstaniach śląskich ukazuje również aspekt codziennego życia w czasie powstańczej zawieruchy - śląski dom, życie codzienne, ubiór czy szkołę. To komplementarne interaktywne archiwum tego okresu w dziejach Górnego Śląska.

Muzeum jest placówką całoroczną, czynną codziennie (oprócz poniedziałków i ostatnich czwartków każdego miesiąca). Wstęp jest płatny (poza niedzielami). Bilet normalny kosztuje 15 zł, ulgowy (dzieci i młodzież ucząca się, emeryci i renciści) 8 zł, bilet rodzinny (3-6 osób; rodzice i dzieci) 30 zł. Szczegółowe informacje na stronie internetowej Muzeum Powstań Śląskich.

Muzeum Hutnictwa w Chorzowie

To świeżynka, która podbija gusta mieszkańców regionu i nie tylko. Muzeum zostało otwarte pod koniec 2021 roku i doczekało się wielu prestiżowych nagród.

Najstarsza część budynku, w którym funkcjonuje Muzeum Hutnictwa zbudowana została w 1895 roku – to dawna elektrownia Huty „Królewskiej”, która w latach 1898-1911 zapewniała zasilanie miastu Królewska Huta. Po przejęciu dostaw prądu dla miasta przez elektrownię w Chorzowie budynek zachował funkcję dostarczając zasilanie hucie.

Najważniejszym punktem placówki muzealnej jest wystawa stała „Królestwo Żelaza”. Na miejscu można zobaczyć potężne i robiące wrażenie maszyny hutnicze, w tym zespół walcowniczy z 1874 roku, a także młot mostowy i parowo-powietrzny.

Tytuł wystawy stałej – „Królestwo Żelaza” jest nawiązaniem do Huty „Królewskiej”. To dawna nazwa zakładu, jak i miejscowości – Królewska Huta. Odnosi się do potencjału huty oraz rozwijającego się wokół niego miasta. Jest też znakomitym świadectwem roli jaką pełniła w rewolucji przemysłowej – opowiadają o wystawie władze muzeum.

W „Strefie pracy” o działalności huty i trybie pracy hutników opowiadają byli pracownicy i pracownicy hut z Górnego Śląska, głównie poprzez wspomnienia zawarte w filmach, będących główną osią narracji wystawy. W Muzeum Hutnictwa zatrudnieni są przewodnicy-byli hutnicy, którzy opowiadają o tym, jak wyglądają tajniki hutniczego fachu.

Muzeum trafiło na Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego jeszcze zanim zostało otwarte. W ubiegłym roku ośrodek doczekał się licznych nagród i wyróżnień, w tym m.in. w konkursie Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2021, za wystawę „Królestwo Żelaza” czy w konkursie Zabytek Zadbany 2022. W 26. edycji konkursu Modernizacja Roku & Budowa XXI wieku Muzeum Hutnictwa zdobyło główną nagrodę w kategorii „Obiekty zabytkowe”. Znalazło się również w gronie laureatów ostatniej edycji konkursu Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego i niedawno znalazło na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Muzeum Hutnictwa regularnie organizuje tematyczne wydarzenia i imprezy cieszące się sporym zainteresowaniem, a także tematyczne oprowadzania i liczne warsztaty dla gości od 5 do 105 lat. Placówka mieszcząca się przy ul. Metalowców 4a w Chorzowie jest otwarta od wtorku do niedzieli. Bilety w cenie 17 zł (normalny) i 12 zł (ulgowy - młodzież szkolna, emeryci, renciści, studenci). Zwiedzanie indywidualne bez usługi przewodnickiej dostępne od środy do niedzieli, zajmuje godzinę (w tym seans w sali kinowej). We wtorki zwiedzanie jest bezpłatne. Szczegółowe informacje na stronie internetowej Muzeum Hutnictwa.

Stara Fabryka w Bielsku-Białej

Przez lata Bielsko-Biała było traktowane niczym „Łódź południa” za względu na niezwykle długie tradycje włókiennicze. Stara Fabryka, czyli dawne Muzeum Techniki i Włókiennictwa funkcjonuje od 1979 roku i powstała w celu udokumentowania bogatych tradycji ośrodka przemysłu wełnianego. Muzeum gromadzi maszyny, urządzenia i dokumentację powiązaną z tą dziedziną wytwórstwa.

Można w nim również zobaczyć eksponaty związane z innymi branżami przemysłu i techniki, m.in. pożarnictwa, drukarstwa czy przemysłu metalowo-maszynowego. Muzeum mieści się w budynkach dawnej fabryki sukna rodziny Buttner, jednego z większych zakładów włókienniczych dawnego Bielska.

Wśród eksponatów znajdują się głównie maszyny i urządzenia do produkcji wełnianych tkanin zgrzebnych, w tym słynnych bielskich sukien. Zgromadzono je w czterech salach zgodnie z oddziałami dawnej fabryki.

Wśród ekspozycji stałych znalazły się „Od włókiennictwa do małego fiata”, „Wilk, selfaktor i postrzygarka”, a także „Widoki Małego Wiednia”.

Stara Fabryka jest otwarta dla zwiedzających przez cały rok, od wtorku do niedzieli. Bilety kosztują: normalny – 14 lat, ulgowy – 9 zł, senior – 6 zł, rodzinny – 32 zł. Szczegółowe informacje na stronie internetowej Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej.

Będąc w Bielsku warto również zajrzeć do Domu Tkacza na Górnym Przedmieściu, zamieszkiwanego przez bielskich sukienników od połowy XV wieku. Wewnątrz domu udało się wiernie odtworzyć wygląd warsztatu sukienniczego, należącego do przedstawiciela władz cechu tkaczy, czyli mistrza cechowego. Unikalny budynek robi naprawdę duże wrażenie już od wejścia. Szczegóły dostępne TU.

Dom Pamięci Żydów Górnośląskich (część Muzeum w Gliwicach)

To nietypowy pomysł dla pasjonatów historii Górnego Śląska. Powstały kilka lat temu Dom Pamięci Żydów Górnośląskich jako oddział Muzeum w Gliwicach zajmuje się badaniem i upamiętnianiem historii Żydów na Górnym Śląsku. W gmachu działającego muzeum znajdował się żydowski dom przedpogrzebowy, wzniesiony na cmentarzu – w 2007 roku Gmina Żydowska przekazała wpisany do rejestru zabytków budynek władzom Gliwic. Po odrestaurowaniu udało się utworzyć placówkę, która stanowi nie tylko miejsce pamięci, ale również przestrzeń dialogu międzykulturowego i religijnego.

W Domu Pamięci możemy zobaczyć jedyną w regionie wystawę stałą „Żydzi na Górnym Śląsku”, która ukazuje dzieje społeczności żydowskiej, jej znaczenie i wkład w dynamikę rozwoju Górnego Śląska od czasów średniowiecznych aż do współczesności. Jest tu również bogata oferta edukacyjna adresowana do dorosłych, młodzieży i dzieci.

Muzeum otwarte jest przez cały rok, od wtorku do niedzieli, a wstęp kosztuje symboliczną złotówkę. Zwiedzanie w soboty jest bezpłatne. Szczegóły dostępne na stronie internetowej Muzeum w Gliwicach.

Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach

Nie da się ukryć, że jest to jedno z najchętniej odwiedzanych muzeów w regionie przez młodych ludzi. Mieszcząca się przy pl. Sejmu Śląskiego 2 w Katowicach prywatna placówka muzealna jest poświęcona historii komputerów i informatyki, gromadząc eksponaty z zasobów własnych, a także wielu darowizn. Dysponuje już ponad 5 tys. przedmiotów, z czego 300 to komputery na ekspozycji.

Dla wielu z Was będzie to wspaniała lekcja historii o technologii, która już na dobre zadomowiła się w naszym codziennym życiu, a pewnie także powrót do dziecięcych lat marzeń o ZX Spectrum, Commodore C64 czy Atari XL. Dla zainteresowanych historią polskiej IT, znajdą się takie sprzęty jak ODRA 1305, komputery Mera-Elzab, ZEG i wielu innych – przekonują władze muzeum.

Wśród wystaw stałych mamy do wyboru „Ewolucję komputerów” i „Muzeum Komputerów”. Eksponaty podzielono na trzy epoki czasowe: lata 60-70. XX wieku, lata 80. i lata 90. W ekspozycji można prześledzić rozwój mobilnych sprzętów, interaktywnej rozrywki, komputerów 8, 16 i 32-bitowych, poznać ewolucję nośników pamięci, oraz dotknąć takich komputerów jak: Elwro 800 junior, Elwro 804PC, Elwro 801 AT, Meritum, ComPan, Bosman, SMC-10, PRS 4 i wiele innych. Więcej informacji o zwiedzaniu muzeum na stronie internetowej [LINK].

Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach

To największa w Polsce tego typu placówka i jedna z największych w Europie. Muzealne zbiory liczą ponad 4 tysiące eksponatów, a celem instytucji jest przechowywanie, gromadzenie, dokumentowanie oraz eksponowanie dorobku i dziedzictwa polskiego pożarnictwa. CMP znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego od 2006 roku. Na ekspozycji możemy zobaczyć wiele interesujących i wyjątkowych zabytków związanych z pożarnictwem i sprzętem gaśniczym, a także umundurowanie, hełmy czy kolekcję sztandarów. Możemy podziwiać również bogatą kolekcję samochodów gaśniczych, sikawek ręcznych, powozowych i motopomp.

Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach na ul. Stadionowej 7a jest otwarte przez cały rok od wtorku do niedzieli (tego dnia wstęp wolny dla indywidualnie zwiedzających). Bilety w cenie 10 złotych normalny, 5 zł ulgowy (dzieci powyżej 7 roku życia, młodzież szkolna, studenci, emeryci, renciści, strażacy, nauczyciele, wychowawcy placówek opiekuńczo-wychowawczych, osoby niepełnosprawne, kombatanci). Szczegółowe informacje dostępne na stronie CMP.