Ataki ransomware to dziś realne i rosnące zagrożenie. Według raportu Sophos State of Ransomware 2024, aż 59% organizacji na świecie doświadczyło takiego incydentu w 2023 roku, a koszt odzyskania danych bez zapłaty okupu wynosił średnio 2,73 mln USD – o około pół miliona więcej niż rok wcześniej.
Co to jest ransomware?
Ransomware to rodzaj złośliwego oprogramowania, które blokuje dostęp do systemów, plików lub całej infrastruktury IT, a następnie żąda okupu za ich odblokowanie. Atak zwykle rozpoczyna się od infekcji pojedynczego urządzenia, na przykład po kliknięciu w link phishingowy lub pobraniu zainfekowanego pliku. Złośliwy kod szyfruje dane, uniemożliwiając ich odczytanie, a na ekranie pojawia się komunikat z informacją o okupie, który najczęściej należy uiścić w kryptowalucie. Coraz częściej cyberprzestępcy nie tylko szyfrują dane, ale także grożą ich publikacją, jeśli zapłata nie nastąpi.
Ataki ransomware są szczególnie groźne, ponieważ potrafią sparaliżować działanie firmy na wiele dni, a nawet tygodni. Mogą skutkować utratą poufnych informacji, co niesie ze sobą poważne konsekwencje prawne, zwłaszcza w kontekście ochrony danych osobowych. Straty finansowe wykraczają daleko poza sam okup – obejmują koszty odzyskiwania systemów, straty wynikające z przestoju oraz spadek zaufania klientów i partnerów biznesowych.
Ransomware jako realne zagrożenie
Jak nigdy dotąd scenariusz, w którym organizacja zostaje sparaliżowana w piątkowy wieczór, a w poniedziałkowy poranek otrzymuje żądanie wielomilionowego okupu, nie jest fikcją – to coraz częstsza rzeczywistość, z którą muszą mierzyć się zarówno mikroprzedsiębiorstwa, jak i globalne korporacje.
Co robić po zablokowaniu infrastruktury IT?
W momencie ataku ransomware liczy się każda minuta. Dobrze przygotowane zespoły wiedzą, co zrobić — ale jeśli planu nie ma, łatwo o panikę. Kluczem jest działanie według sprawdzonego schematu:
- Zachowaj spokój i odizoluj zainfekowane systemy – to kluczowe dla ograniczenia skali ataku.
- Skontaktuj się z operatorem SOC, aby ocenić skalę zagrożenia i rozpocząć działania naprawcze.
- Uruchom procedury awaryjne zgodnie z planem ciągłości działania.
- Zgłoś incydent do CSIRT – w wielu przypadkach to obowiązek, zwłaszcza przy potencjalnym naruszeniu danych osobowych.
Jak zminimalizować skutki ataku – prewencja i przygotowanie
Skuteczna obrona zaczyna się na długo przed atakiem. Oto, co powinno znaleźć się w arsenale każdej organizacji, która chce zminimalizować ryzyko i szybko wrócić do działania:
- Backup i Disaster Recovery – regularne kopie zapasowe zgodnie z modelem 3-2-1 (trzy kopie, na dwóch nośnikach, jedna offline), testowanie odzyskiwania danych oraz system ich szybkiego przywracania.
- EDR/MDR – rozwiązania z usługą MDR, takie jak Sophos Intercept X, oferują zaawansowane wykrywanie zagrożeń i natychmiastową reakcję.
- UTM – zintegrowane systemy ochrony sieci: firewall, IPS, filtrowanie treści i kontrola aplikacji.
- SOC 24/7/365 – całodobowy monitoring, analiza logów, błyskawiczna reakcja i eskalacja incydentów.
Statystyki i ryzyko backupu
Nie wszystkie branże są równie przygotowane. W niektórych sektorach cyberprzestępcy uderzają z większą siłą i częstotliwością – a skutki bywają dramatyczne:
Sektor opieki zdrowotnej (dane z 2023 roku):
- 67% organizacji doświadczyło ataku ransomware
- integralność danych 66% backupów została naruszona
- W 74% przypadków dane zostały zaszyfrowane
- Średni koszt odzyskania danych: 2,57 mln USD
Sektor produkcyjny (dane z 2023 roku 2023):
- 65% organizacji padło ofiarą ransomware
- 53% backupów zostało naruszonych
- Średni koszt odzyskania danych: 1,67 mln USD
Trendy w atakach – obraz z SOC
Wgląd w dane z systemów zarządzania bezpieczeństwem pokazuje skalę i dynamikę zagrożenia. Według raportu Barracuda XDR Threat Report 2024:
- W ciągu 2023 i początku 2024 roku liczba ataków ransomware wzrosła czterokrotnie w porównaniu z 2022 rokiem”.
- Systemy SOC Barracudy przetworzyły 11 bilionów zdarzeń IT, z czego 16 812 zakwalifikowano jako incydenty wysokiego ryzyka.
Dlaczego tylko technologia nie wystarczy?
Posiadanie technologii nie wystarczy, jeśli nie idzie za tym kultura bezpieczeństwa. Nawet najlepsze narzędzia nie pomogą, jeśli organizacja nie wie, jak z nich korzystać – lub gdy najsłabszym ogniwem okazuje się�Ś człowiek.
- Procedury reagowania na incydenty – z góry ustalone role i działania skracają czas reakcji.
- Szkolenia pracowników – phishing nadal pozostaje głównym wektorem ataku (według danych za 2023 rok).
- Regularne audyty bezpieczeństwa – identyfikują słabe punkty zanim zrobi to cyberprzestępca.
Jak wygląda dobrze przygotowana organizacja?
Organizacje odporne na ataki ransomware mają kilka wspólnych cech. Nie tylko inwestują w technologie – inwestują też w procesy i ludzi.
- Mają wdrożony i regularnie testowany backup w modelu 3-2-1
- Korzystają z rozwiązań klasy EDR/MDR i współpracują z SOC
- Monitorują sieć i punkty końcowe
- Dysponują planem reagowania i przypisanymi odpowiedzialnościami w razie incydentu
Wnioski i rekomendacje
Z perspektywy cyberprzestępców to nie kwestia „czy”, ale „kiedy”. Według danych z raportów Sophos – The State of Ransomware 2024 i Sophos – The State of Ransomware in Healthcare 2024 w 2023 roku:
- 53% organizacji w ochronie zdrowia, które utraciły dane, zapłaciło okup,
- Średni okup wzrósł pięciokrotnie i wyniósł 2 mln USD,
- 97% firm zgłosiło incydent do organów ścigania lub CSIRT,
- Odzyskanie systemów bez zapłaty okupu kosztowało średnio 1,53 mln USD, a 53% firm wróciło do działania dopiero po tygodniu lub dłużej.
Rozwiązania klasy UTM, backup i MDR, monitorowane przez zespoły SOC 24/7, pozwalają budować cyberodporność na wielu poziomach. Warto zadbać o to, zanim atak się wydarzy.
Artykuł przygotowany przez ASCO Cyber Security – dostawcę kompleksowych rozwiązań bezpieczeństwa IT dla firm: https://www.ascocyber.pl/