Zespół zabudowy pl. Jana III Sobieskiego oraz pl. Andrzeja Hiolskiego decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych. Wpis obejmuje nie tylko kilkanaście działek, ale również historyczne obiekty, które znajdują się w obrębie obydwu placów oraz przy ulicach: Smolenia, Żeromskiego, Korfantego, Sokoła i Żołnierza Polskiego. Wśród nich są m.in. budynki: Muzeum Górnośląskiego, Domu Polskiego „Ul”, dawnego Starostwa Powiatowego, szkoły, dawnych koszar wojskowych oraz kamienicy mieszczańskiej na rogu ul. Korfantego i Sokoła.
– Postępowanie, jakie prowadził Wojewódzki Konserwator Zabytków objęło obszar historycznej zabudowy wokół placów: Sobieskiego i Hiolskiego, w tym nieruchomości, które od wielu lat były indywidualnie wpisane do rejestru zabytków – mówi Dominika Kściuczyk, Miejski Konserwator Zabytków w Bytomiu. – Decyzja o wpisie do rejestru zabytków świadczy o ponadlokalnych walorach historycznych, architektonicznych oraz przestrzennych tego obszaru miasta, w którym na przełomie XIX i XX wieku powstały istniejące do dziś gmachy użyteczności publicznej – dodaje Dominika Kściuczyk.
Budynki użyteczności publicznej, kamienica, elewacje, ogrodzenie oraz mur
- Historyczny zespół budowlany stanowi zabytek identyfikowany jako jednorodny zbiór obiektów wyróżniający się z tkanki miejscowości. (...) W południowo-wschodniej i północno zachodniej części kwartału znajdują się dwa okazałe, wieloczłonowe, pierwotnie wolnostojące gmachy modernistyczne (gmach Muzeum Górnośląskiego – dawniej muzeum i miejskiej kasy oszczędności oraz gmach szkolny) o wysokiej wartości zabytkowej – czytamy w decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Zgodnie z decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków w skład zespołu zabudowy wchodzi aż 12 nieruchomości, ogrodzenie oraz mur i elewacje budynków. Wśród mających ogromną wartość historyczną obiektów na szczególną uwagę zasługują budynki Muzeum Górnośląskiego przy pl. Jana III Sobieskiego, dawne Starostwo Powiatowe – obecnie filia Muzeum Górnośląskiego przy ul. Korfantego 34, a także Dom Polski „Ul” przy ul. Korfantego 38.
Wśród pozostałych budynków objętych decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków są: budynek dawnej wartowni i aresztu przy ul. Korfantego 45, dawny budynek mieszkalny urzędników koszar przy ul. Żeromskiego 44, budynek dawnych warsztatów szkolnych i musztry tzw. dom ćwiczeń przy ul. Żeromskiego oraz budynek powozowni przy ul. Korfantego.
Decyzja konserwatora zabytków obejmuje również mur łączący budynki dawnej wartowni i aresztu przy ul. Żeromskiego 44 oraz ogrodzenie dawnego budynku Starostwa Powiatowego przy ul. Korfantego 34 oraz elewacje frontowe obiektów przy ul. Żołnierza Polskiego obejmujące zachodnią pierzeję ulicy.
Na uwagę zasługują także trzy indywidualne wpisy do rejestru zabytków: kamienicy mieszczańskiej na rogu ul. Korfantego 38/Sokoła 19, budynku szkoły przy pl. Jana III Sobieskiego oraz dawnych koszar wojskowych – obecnie budynku Urzędu Miejskiego przy ul. Smolenia 35.
Zespół zabudowy placów Sobieskiego i Hiolskiego obejmuje budynki zarówno z końca XIX wieku, jak również XX wieku. Wśród nich są zabudowania dawnych koszar pochodzące z końca XIX wieku, budynek dawnego Starostwa Powiatowego, który powstał w latach 1897 – 1898 w stylu historyzmu według projektu Waltera Kerna oraz budynek Domu Polskiego „Ul” z drugiej połowy XIX wieku, w którym mieściła się siedziba Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a w okresie powstań śląskich odbierano w nim przysięgę od powstańców.
Z kolei z XX-wiecznych obiektów na szczególną uwagę zasługują: secesyjna kamienica mieszczańska na rogu ul. Korfantego 36 i Sokoła 19 z 1905 roku, której zarówno projektantem, jak i właścicielem był Eduard Arndt, a także budynek Muzeum Górnośląskiego z lat 1929 – 1931, w którym pierwotnie działały aż trzy instytucje: Miejska Kasa Oszczędności, Biblioteka Miejska oraz Górnośląskie Muzeum Krajowego /Oberschlesisches Landesmuseum/.
Co oznacza wpis do rejestru zabytków?
Wpisanie do rejestru zespołu zabudowy pl. Sobieskiego i Hiolskiego oraz objęcie indywidualnym wpisem do rejestru trzech nowych obiektów oznacza, że podlegają one prawnej ochronie. Tym samym właściciele tych obiektów lub ich zarządcy są zobowiązani m.in.: do prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, utrzymywać zarówno obiekt zabytkowy, jak i jego otoczenie w najlepszym stanie, a także korzystać z niego w sposób zapewniający zachowanie jego walorów zabytkowych.
Warto podkreślić, że m.in.: wszelkie prace budowlane, umieszczanie urządzeń technicznych, reklam, jak również wycinka drzew lub krzewów oraz zmiana przeznaczenia zabytku wymagają pozwoleń i są nadzorowane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Jakie są korzyści z wpisania do rejestru zabytków?
Właściciele budynków wpisanych do rejestru zabytków oprócz obowiązków nałożonych ustawą mogą także liczyć na dotacje i dopłaty konserwatorskie, które przyznawane są z budżetu państwa. Z pewnością dużą korzyścią dla właścicieli obiektów zabytkowych jest możliwość starania się o zwolnienie z podatku od nieruchomości w gminie. Zgodnie z ustawą o podatkach i opłatach lokalnych zwalnia się od podatku od nieruchomości grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyjątkiem części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.
