Dzisiaj obchodzimy Andrzejki. Skąd wzięła się ta tradycja? W jaki sposób wróżymy? Przypominamy najpopularniejsze wróżby andrzejkowe.
Andrzejki. Skąd wziął się zwyczaj i na czym właściwie polega?
Andrzejki to nic innego jak wieczór wróżb odprawianych w nocy z 29 na 30 listopada, w wigilię świętego Andrzeja, patrona Szkocji, Grecji i Rosji. Pierwsza polska wzmianka literacka o nim pojawiła się już w 1557 roku.
Święty Andrzej był apostołem, uczniem Jana Chrzciciela, a później Chrystusa. Andrzeja z wróżbami skojarzyli Grecy (prawdopodobnie z podobieństwa słów "andrós" i "Andreas" - oznaczających odpowiednio mężczyznę i Andrzeja) i to właśnie im zawdzięczamy magiczny charakter tego święta.
Niegdyś wróżby andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były tylko dla niezamężnych dziewcząt (męskim odpowiednikiem andrzejek były katarzynki obchodzone w nocy z 24 na 25 listopada). Młode dziewczyny wróżyły, aby dowiedzieć się za kogo i kiedy wyjdą za mąż. Początkowo wróżby andrzejkowe traktowano poważnie i odprawiano je indywidualnie, jednak z czasem zwyczaj ten przekształcił się we wspólną zabawę, w której mogą brać udział zarówno panie, jak i panowie.
Wróżby andrzejkowe i zwyczaje
Do dziś najpopularniejszą wróżbą andrzejkową jest lanie wosku. Polega to na przelewaniu gorącego wosku przez ucho od klucza i wróżenie z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela czy akcesoriów związanych z jego zawodem.
Drugą wróżbą, która cieszy się dużą popularnością, jest ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butów zgromadzonych panien: ta, której but pierwszy dotrze do progu, ma jako pierwsza wyjść za mąż.
Kolejną popularną zabawą jest wywróżenie imienia przyszłego męża. Uczestnicy zabawy piszą imiona na dwóch kartkach: imiona dziewczyn na jednej, a chłopców na drugiej. Potem dziewczyna przekłuwa z czystej strony kartkę z imionami chłopców tak, by ich nie widzieć. Dziewczyna miała potem wyjść za mąż za chłopca o imieniu, które przekłuła. Chłopcy natomiast przekłuwają kartkę z imionami dziewczyn.
Wróżyć można także za pomocą jabłek. Aby to zrobić, należy obrać jabłko w taki sposób, aby obierka tworzyła jak najdłuższy pasek. Później rzuca się skórkę jabłka przez ramię. Kiedy upadnie, powinna utworzyć kształt litery, która będzie także pierwszą literą imienia przyszłego partnera lub partnerki.
Andrzejkowe tradycje zgromadziły wiele przysłów i powiedzeń:
- "Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży"
- "Śnieg na Andrzeja dla zboża zła nadzieja"
- "Na świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja"
- "Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima"
- "Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota"
- "Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście"