Zespół zabudowy placu Akademickiego decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych. Wpis obejmuje kilkanaście działek i nieruchomości przy pl. Akademickim, ul. Żeromskiego oraz ul. Prusa, a także układ ulic, fontannę i dwa schrony przeciwlotnicze.
Plac Akademicki wpisany do rejestru zabytków
Wśród kamienic wpisanych do rejestru zabytków są budynki zaprojektowane przez tak znanych architektów, jak: Eduard Arndt, Alfons Powolik, Carl Bittmann oraz Wilhelm Bahlsen. To właśnie projektu Wilhelma Bahlsena jest budynek Uniwersyteckiego Centrum Stomatologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego przy pl. Akademickim 14-17.
– Postępowanie, jakie prowadził Wojewódzki Konserwator Zabytków objęło obszar historycznej zabudowy placu Akademickiego, który powstał na początku XX wieku i był stale rozbudowywany aż do końca lat dwudziestych ubiegłego wieku – mówi Dominika Kściuczyk, Miejski Konserwator Zabytków w Bytomiu.
– Decyzja o wpisie do rejestru zabytków świadczy o ponadlokalnych walorach architektonicznych i przestrzennych tej części Śródmieścia Bytomia, w którym prawie kompletnie zachował się cały zespół historycznej zabudowy placu z lat 1905-1928 – podkreśla Dominika Kściuczyk.
Budynki użyteczności publicznej, kamienice, fontanna z rzeźbami oraz schrony
„Plac Akademicki posiada wartość historyczną, jako jedna z kilku najważniejszych historycznych przestrzeni publicznych w mieście. (. . .) Zespół zabudowy posiada ogromną wartość artystyczną, gdyż jest przykładem cennego wnętrza urbanistycznego o charakterystycznym owalnym zarysie, niemającym analogii w historycznych zespołach śródmiejskich na terenie województwa śląskiego” – czytamy w decyzji Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Zgodnie z decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków w skład zespołu zabudowy weszło aż 21 nieruchomości, układ ulic otaczający płytę placu, fontanna z rzeźbami autorstwa Tadeusza Sadkowskiego z 1947 roku i dwa schrony przeciwlotnicze z okresu II wojny światowej.
Wśród mających ogromną wartość historyczną obiektów na szczególną uwagę zasługują: ekspresjonistyczny gmach dawnego Prezydium Policji z 1925 roku obecnie Uniwersyteckie Centrum Stomatologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, kamienica z lat 1909-1910 przy pl. Akademickim 3-3a zaprojektowana przez Alfonsa Powolika i Carla Bittmanna, eklektyczna kamienica z 1905 roku według projektu Bittmanna przy pl. Akademickim 5, a także zespoły budynków spółek mieszkaniowych „GEWO” – Gemeinnutzige Wohnungsgesellschaft Beuthen OS i „Wofo” – Wohnungsfursorgegesellschaft m.b.H fur Oberschlesien Oppeln oraz gmach dawnego Brackiego Stowarzyszenia Zawodowego Knappschafts-Berufsgenossenschaft czyli tzw. Dom Partii przy ul. Stefana Żeromskiego 23-25 wybudowany według projektu Paula Spillera w 1910 roku.
Decyzja konserwatora zabytków obejmuje także powstałą w 1947 roku fontannę z figurami chłopców siodłających morskie zwierzęta według projektu Tadeusza Sadowskiego i prawdopodobnie Józefa Sawickiego oraz dwa schrony przeciwlotnicze typu LSD Luft-Schutz-Deckungsgraben wybudowane około 1942 roku w celu ochrony ludności cywilnej. Dzisiaj znajdują się w nich dwie izby pamięci poświęcone gen. Stanisławowi Sosabowskiemu i żołnierzom 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, którzy w 1944 roku brali udział w operacji Market Garden oraz Augustynowi i Romanowi Tragerom.
Powstał na początku XX wieku
Pl. Akademicki powstał na początku XX wieku, kiedy w nowym planie regulacyjnym Bytomia wytyczono formalnie przestrzeń wkomponowaną między istniejącą ul. Żeromskiego i ul. Prusa. Zabudowa wokół placu rozpoczęła się około 1905 roku i realizowana była dwuetapowo do 1928 roku. Pl. Akademicki jest przykładem zagospodarowywania przestrzennego miast niemieckich z początku XX wieku.
Zabudowa pl. Akademickiego jest dobrym przykładem skupiska obiektów modernistyczno-ekspresjonistycznych z lat dwudziestych XX wieku. Spójny charakter zabudowy placu był możliwy dzięki rygorystycznym zapisom planu regulacyjnego Miasta Bytomia z 1907 roku, w których określono m.in. linię zabudowy, kształt, gabaryty, formę i wysokość dachów budynków nie tylko nieruchomości przy placu Akademickim, ale również sąsiedniej zabudowy.
Co oznacza wpis do rejestru zabytków?
Wpisanie do rejestru zespołu zabudowy pl. Sobieskiego i Hiolskiego oraz objęcie indywidualnym wpisem do rejestru trzech nowych obiektów oznacza, że podlegają one prawnej ochronie. Tym samym właściciele tych obiektów lub ich zarządcy są zobowiązani m.in.: do prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, utrzymywać obiekt zabytkowy i jego otoczenie w najlepszym stanie, a także korzystać z niego w sposób zapewniający zachowanie jego walorów zabytkowych. Wszelkie prace budowlane, umieszczanie urządzeń technicznych, reklam, jak również wycinka drzew lub krzewów oraz zmiana przeznaczenia zabytku wymagają pozwoleń i są nadzorowane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Właściciele budynków wpisanych do rejestru zabytków mogą także liczyć na dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane. Z pewnością dużą korzyścią dla właścicieli obiektów zabytkowych jest możliwość starania się o zwolnienie z podatku od nieruchomości w gminie.
