Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach po ponownym przeanalizowaniu dokumentów w sprawie historycznej bramowej nastawni "Bt" znajdującej się na linii kolejowej nr 131 w Bytomiu, zdecydował 30 września o wpisaniu całego obiektu do rejestru zabytków województwa śląskiego.
To oznacza, że prawnej ochronie będzie podlegać nie tylko nadwieszona stalowa część budynku modernistycznej bramowej nastawni kolejowej „Bt” z półkolistym zakończeniem, stalowe filary, a także suwakowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym będące wyposażeniem nastawni, ale również północna, murowana część budynku z klatką schodową i częścią parterową.
- Wpisanie całego budynku nastawni bramowej „Bt” do rejestru zabytków, jak również decyzja PKP PLK o zaprojektowaniu układu torowego stacji w Bytomiu tak, aby zachować nastawnię w nienaruszonym stanie, oznacza, że ten historyczny obiekt nie tylko zostanie uratowany, ale pozostanie na swoim miejscu - mówi Michał Bieda, zastępca prezydenta Bytomia.
Przypomnijmy, że kolejna już decyzja Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w sprawie nastawni bramowej „Bt” jest skutkiem uchylenia przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pierwszej decyzji WKZ z 20 lipca 2021 roku, w której wpisana do rejestru zabytków została tylko nadwieszona stalowa część nastawni bez parterowego pawilonu i kubatury klatki schodowej. Decyzja ta wzbudziła wątpliwości Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie ochrony konserwatorskiej obiektu bez ujęcia jego murowanej części, wobec czego ministerstwo przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który w kolejnej już decyzji z 30 września br. wpisał do rejestru zabytków cały obiekt nastawni, czyli jej metalową część i murowaną.
Wojewódzki Konserwator Zabytków docenił wartość historyczną i architektoniczną nastawni. Jak czytamy w wydanej 30 września br. decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w sprawie wpisania do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego:
„Objęcie ochroną konserwatorską jedynie części obiektu budowlanego, tj. nadwieszonej konstrukcji stalowej wraz ze stalowymi filarami, byłoby niezasadne, gdyż jest ona powiązana ze strukturą murowaną w sposób zapewniający jej konstrukcyjną stabilność oraz przesądzający o jej charakterystycznej formie bramowej nastawni kolejowej. Cały obiekt powstał w tym samym czasie, jako spójne założenie, którego zachowanie w całości leży w interesie społecznym, jako zabytek architektury i budownictwa”.
Dalej czytamy również że:
„Obiekt w całości posiada wartość historyczną, ilustrując modernizację i rozbudowę stacji kolejowej w Bytomiu oraz jej historycznej rangi na terenie Górnego Śląska. Obiekt posiada także unikatową wartość architektoniczną i naukową, gdyż w sposób autentyczny ilustruje myśl techniczną i projektową inżynierii kolejowej o nietypowych rozwiązaniach konstrukcyjnych oraz z zachowanym wyposażeniem technologicznym”.
Los nastawni bramowej „Bt” nie był obojętny mieszkańcom Bytomia
Sprawa nastawni bramowej od początku planowej modernizacji linii kolejowej nr 131, budzi zainteresowanie części mieszkańców Bytomia. Obiekt, ze względu na okres, w którym powstał - lata 30. XX wieku, kiedy Bytom był jeszcze w granicach Niemiec, a także charakterystyczny kształt - ma wartość historyczną. Zgodnie z planami modernizacyjnymi linii kolejowej nr 131 obiekt miał zostać wyburzony, jednak z wnioskami o jego wpisanie do wojewódzkiego rejestru zabytków wystąpili bytomscy społecznicy ze Stowarzyszenia „Miasto dla Mieszkańców” i Stowarzyszenia na Rzecz Zabytków Fortyfikacji „Pro Fortalicium”. W sprawię ratunku nastawni zaangażowało się również miasto, które zaproponowało przeniesienie nastawni w miejsce, gdzie mogłaby służyć mieszkańcom jako obiekt historyczny. Ostatecznie jednak nastawnia pozostanie na swoim miejscu w całości nie tylko ze względu na wpisanie całego obiektu do rejestru zabytków województwa śląskiego, ale również zaprojektowania przez PKP PLK układu torowego w stacji Bytom z uwzględnieniem istniejącej nastawni bramowej.
Historyczna nastawnia bramowa „Bt”
Nastawnia bramowa „Bt” została zaprojektowana i wzniesiona w 1935 roku, a więc w okresie kiedy Bytom był w granicach III Rzeszy. Budynek zaprojektowano w charakterystyczny, modernistyczny kształt w stylu „streamline”, który popularny był w latach 30. XX wieku. Obiekt posiada formę dwubryłową - niższa, jednokondygnacyjna część mieści dziś pomieszczenia warsztatowo-techniczne, zaś wyższa, nadwieszona nad torami kolejowymi i wsparta na stalowym filarze, przeznaczona jest na pomieszczenie tzw. nastawnicowni, w której znajdują się pulpity nastawcze do sterowania ruchem kolejowym.
Ruszyła przebudowa linii kolejowej nr 131
PKP PLK rozpoczęły przebudowę „bytomskiego” odcinka linii kolejowej nr 131. Projekt modernizacji linii kolejowej obejmuje między innymi: halę peronową bytomskiego dworca, gdzie zmodernizowane i dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami zostaną trzy perony, zainstalowane będzie nowe nagłośnienie i oznakowanie peronów oraz oświetlenie i mała architektura, ale również dzięki wspólnym ustaleniom władz miasta z PKP PLK, Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz organizacji pozarządowych, wróci przeszklenie hali peronowej dworca pochodzącej z 1929 roku. Takie rozwiązanie pozwoli na dodatkowe doświetlenie peronów, a także na odtworzenie historycznego charakteru stacji w Bytomiu.
Ponadto PKP PLK w hali peronowej nie tylko przywróci historyczne szklenia na świetliku, frontach oraz ścianie od strony peronu nr 3, ale zmieni pokrycie na blachę płaską oraz wykona niezbędne wzmocnienia wynikające z przeszklenia hali, zaś nawierzchnia peronów zostanie wykonana według układu "karo". Z kolei w zakresie obiektu mostowego w ciągu ul. Zabrzańskiej i Łagiewnickiej zachowane zostaną elementy stalowe obiektu w celu utrzymania wyglądu poprzez ich montaż do konstrukcji nowych przęseł wraz z zabudową przęsła dla kolei wąskotorowej.
Warto dodać, że oprócz prac w hali peronowej bytomskiego dworca PKP, przebudowa obejmie także wiadukt kolejowy w ciągu ul. Zabrzańskiej, Łagiewnickiej i Miarki. Zostaną zachowane fronty konstrukcji stalowych oraz odtworzone powierzchnie ścian i gzymsów z cegły. Z kolei na stacji zostanie przebudowanych ok. 28 km torów, a także sieć trakcyjna i urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Powstanie nowoczesne Lokalne Centrum Sterowania Bytom, z którego dyżurni ruchu będą dbali o bezpieczne prowadzenie pociągów na odcinku od Chorzowa Batorego do Radzionkowa. Z kolei na odcinku linii nr 131 w Bytomiu zmodernizowane zostaną stacje w Bytomiu, Bytomiu - Karbiu, a stacja Bytom - Północny zostanie przesunięta o około 500 metrów na północ w kierunku ul. Strzelców Bytomskich, tak by pasażerowie mieli łatwiejszy dostęp do komunikacji miejskiej w dzielnicy Stroszek. Na peronach pojawią się nowe wiaty, ławki, stojaki na rowery, a także tablice informacyjne.
